Cách để Start-ups kêu gọi vốn thành công

Buổi giao lưu trực tuyến lần thứ 4 về vấn đề "chính sách tài chính cho khởi nghiệp"

Buổi talkshow lần thứ 4 đã diễn ra vào ngày 22/11 vừa qua được livestream trên các kênh Mạng xã hội của Trung ương Đoàn, TW Hội Liên hiệp thông niên, Thành đoàn Hà Nội... với chủ đề “chinh sách tài chính cho khởi nghiệp” với sự góp mặt 3 vị diễn giả, là những nhà đầu tư “thiên thần” cho các start-ups.

Làn sóng Start-up tại Việt Nam đang lớn mạnh không ngừng. Và vấn đề tài chính cho khởi nghiệp luôn là một vấn đề được quan tâm hàng đầu bởi những nhà làm chính sách, những quỹ đầu tư hay những nhà khởi nghiệp. Thiếu vốn, ý tưởng chỉ là ý tưởng, không thể đi xa hơn. Vì thế, nhiều cuộc thảo luận về chính sách tài chính cho khởi nghiệp được hình thành.

Tại buổi giao lưu trực tiếp, các diễn giả đã chia sẻ về quá trình thành lập doanh nghiệp, về những thành tựu đạt được cho đến thời điểm hiện tại và những kinh nghiệm quý báu trong quá trình gọi vốn đầu tư. Đi vào phần chính của chương trình livestream, rất nhiều câu hỏi được đặt ra đối với các vị diễn giả của chương trình.

Ông Bình tâm sự, bên phía VNLIFE cũng nhận vốn từ quỹ GIC (Quỹ Singapore) hay quỹ SoftBank (quỹ Nhật Bản). Thời gian từ lúc bắt đầu đến lúc hoàn thiện cũng mất hơn 1 năm. Tuy nhiên, quá trình khó khăn nhất là quá trình thuyết phục nhà đầu tư và định giá doanh nghiệp. Vì bên phía tập đoàn VNLIFE trong quá trình gọi vốn thì đi theo 3 bước. Bước đầu tiên bao giờ cũng là tìm hiểu nhau. Bước 2 là phân tích, đánh giá chi tiết. Bước 3 là phân tích về kế toán, nhân lực,...

Trong quá trình kêu gọi vốn, công ty cũng có pháp nhân ở bên nước ngoài để kêu gọi vốn vào đó. Sau đó bơm vốn từ công ty đó vào công ty ở Việt Nam bằng nhiều hình thức khác nhau. Ông chia sẻ, ông thấy nhiều doanh nghiệp, để có thể nhận được tiền nhanh thì phải thành lập một pháp nhân ở nước ngoài như thế.

Ông Công cho rằng, các quỹ đầu tư mạo hiểm có khoảng 3-4 tiêu chí chính. Đầu tiên, quan trọng nhất là founder, đội ngũ. Thứ 2 tiêu chí về mặt mô hình kinh doanh, phải rõ ràng, đáp ứng được "nỗi đau" của người dùng, nỗi đau ấy phải đủ lớn để có một lượng khách hàng trong tương lai, để tăng trưởng được và thu hút được các quỹ đầu tư; Thứ ba là bí quyết công nghệ và lợi thế cạnh tranh.

Ông Trần Mạnh Công (Nhà sáng lập Founder Institute Vietnam) (Ảnh: Sưu tầm)

Với tư cách là một nhà đầu tư đầy kinh nghiệm, ông Công chỉ ra rằng, các quỹ đầu tư thường xem xét những giai đoạn với những tiêu chí khác nhau. Ví dụ giai đoạn ý tưởng thì mặt đội ngũ và con người rất quan trọng; Tiếp theo khi đội ngũ đó đã xây dựng được sản phẩm và đưa sản phẩm ra thị trường thì lại phải đánh giá xem sản phẫm đã sẵn sàng chưa, kết quả thu được của sản phẩm sau khi ra mắt với người dùng, và mức độ tăng trưởng liên tục hàng tuần, hàng tháng. Đây là giai đoạn rất quan trọng khi công ty đã ra mắt; Sau đó, đến giai đoạn nó có thể tăng trưởng, mở rộng quy mô thế nào trong tương lai, tạo ra hệ sinh thái như thế nào, hiệu quả tài chính ra sao,...

Tóm lại, doanh thu, tăng trưởng và lợi nhuận, là tiêu chí mà founder luôn phải cân bằng trong việc vận hành kinh doanh hiệu quả và thu hút nhiều vốn đầu tư. Đấy là một số khẩu vị đầu tư khác nhau trong các giai đoạn khác nhau của quỹ.

Bài toán về mặt thu hút được vốn đầu tư nó chỉ là hệ quả. Dưới góc nhìn của các nhà sáng lập hoặc là đội ngũ sáng lập, đầu tư là một kiểu hỗ trợ về mặt tài chính. Doanh nghiệp có nguồn lực về tài chính để có thể tăng trưởng người dùng, mở rộng quy mô, mở rộng thị trường cũng như mở rộng hệ sinh thái. Và việc gọi vốn được bao nhiêu hay định giá công ty tăng như thế nào thì đó là những cái hệ quả tất yếu. "Nếu doanh nghiệp khởi nghiệp làm tốt về mặt sản phẩm, về con người, về khách hàng, tự khắc, các nhà đầu tư sẽ tìm đến" - ông Công cho hay.

Hiện nay, rất nhiều công ty start-ups trên thế giới đã sử dụng các phương pháp như ICO, IEO hay STO. Hay một vài quốc gia chẳng hạn như Singapore hay Mỹ đã có những khung pháp lý nhất định để cho phép các doanh nghiệp có thể đăng ký gọi vốn thông qua những hình thức này.

Sẽ tốn khá nhiều thời gian để người ta có thể đưa ra được một khung pháp lý hoàn thiện cho tất cả các doanh nghiệp có thể sử dụng được. Và mỗi một nước sẽ có khung pháp lý của riêng họ để phù hợp cho các chính sách hay cho các cộng đồng start-ups ở những quốc gia đó.

Ông Lưu Thế Lợi (CEO của Kyber Network) (Ảnh: Sưu tầm)

Tuy nhiên, ông Lợi nghĩ rằng, "ở Việt nam hoàn toàn có thể học tập ở những quốc gia có những thử nghiệm nhất định rồi, có thể xây dựng các khung pháp lý phù hợp cho Việt Nam. Khung pháp lý ở đây có thể là sàn chứng khoán số hóa cho start-ups hay một hình thức nào đó cho phép thử nghiệm gọi vốn cộng đồng hay số hóa những chứng khoán hiện nay chúng ta đang có trên thị trường để cho phép mua bán thứ cấp,... Chúng ta có thể có những hạn mức nhất định cho các doanh nghiệp để họ có thể gọi vốn cộng đồng để hỗ trợ cho các start-up trong giai đoạn đầu”.

Ông Bình thấy rằng, ở Việt Nam, người ta hay nói đến đầu tư mạo hiểm, nhưng thực ra, các nhà đầu tư thường đầu tư theo kiểu private equity (Quỹ đầu tư tư nhân) nhiều hơn. Vì có thể là khẩu vị đầu tư hay cách đầu tư của các nhà đầu tư ở Việt Nam là khá chắc chắn. Và họ muốn xây dựng hệ sinh thái để đi cùng lâu dài, xây ra những sản phẩm như là những đứa con của mình luôn. Vì vậy, tiêu chí hay khẩu vị đầu tư có thể khắt khe hơn.

Ông Ôn Như Bình (thành viên cốt cán trong team VNPAY; người vận hành quỹ đầu tư Teko Ventures) (Ảnh: Sưu tầm)

Một số quỹ khác chỉ đơn thuần đầu tư về mặt tài chính, chứ không hỗ trợ về mặt kinh doanh hay về phần liên quan đến phát triển chiến lược hay công nghệ hoặc là nhân lực. Bởi không nhiều thành viên của quỹ có kinh nghiệm trong việc vận hành các doanh nghiệp thành công rồi, hay vận hành những doanh nghiệp start-ups. Vì vậy, khá hạn chế những quỹ tham gia hỗ trợ cho start-ups.

“Đầu tư mạo hiểm thì tỉ lệ rủi ro cao hơn và mọi người sẽ không để ý quá nhiều đến việc hỗ trợ vận hành cho các founder yếu. Nếu đầu tư theo dạng private equity thì sẽ có tính đồng hành với các doanh nghiệp. Mang tính mạo hiểm nhưng uyển chuyển hơn. Tức là start-up thiếu gì mình sẽ nhảy vào hỗ trợ cái đấy chứ không đơn thuần là hàng tháng nghe báo cao vài câu xong thôi” – ông Bình thẳng thắn chia sẻ thêm.

Ông Lợi cho hay, trước hết chúng ta nên có những chính sách để hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp. Vì các bạn trẻ thì không có nhiều kinh nghiệm về gọi vốn hay hành lang pháp lý. Nếu chúng ta có những trung tâm hay những văn phòng hỗ trợ những bạn trẻ thì có thể tạo được một doanh nghiệp start-up dễ hơn và vận hành doanh nghiệp đi đúng hướng, đúng cách. Nhất là những bạn founder trẻ trong lĩnh vực công nghệ thông tin thường là dân kỹ thuật, chỉ tạo ra được ý tưởng, còn từ ý tưởng để tạo ra một công ty là một quãng đường cực kỳ xa và gần như 99% các bạn sẽ thất bại.

Trả lời cho vấn đề này, ông Bình kiến nghị rằng Chính phủ ta cần có những chính sách hỗ trợ tốt hơn cho doanh nghiệp Việt Nam nhất là các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt tạo ra môi trường sandbox cho doanh nghiệp non trẻ có thể thử nghiệm mô hình kinh doanh của mình. Với các quỹ, thì cần có những hành lang pháp lý đủ mạnh để vận hành, không phải tương đương các doanh nghiệp truyền thống mà cần có những cơ chế riêng.

Đối với ông Công, ông cho rằng, Chính phủ cần chủ trương đưa ra những quy định pháp lý để rút ngắn thời gian hành chính, thủ tục. Từ đó, các nhà đầu tư có thể đầu tư được vào nhanh hơn. Thêm vào đó, Chính phủ cần có những chính sách phù hợp để đáp ứng kỳ vọng của các nhà đầu tư về vấn đề thanh khoản hoặc thuế song hành khi thoái vốn khỏi các công ty khởi nghiệp, điều này có thể tạo điều kiện cho các công ty nước ngoài đi sâu vào và đầu tư ở Việt Nam. Ông Công nói "hiện tại có nhiều chương trình hỗ trợ từ chính phủ hay các tổ chức quốc tế như ươm tạo khởi nghiệp hay đầu tư vốn cho các công ty khởi nghiệp. Tuy nhiên, không nên kỳ vọng quá nhiều. Mà họ phải tự kiếm được doanh thu từ sản phẩm đó, phải tự sống bằng chính sản phẩm của họ, sau đấy mới có thể có những đòn bẩy khác”. Ông cho rằng, các công ty khởi nghiệp nên đặt ra kỳ vọng đối với các đơn vị nhà nước tạo điều kiện về mặt hành lang pháp lý, vốn, hay các chương trình hỗ trợ.

Về phía ông Lợi, ông thấy rằng có rất nhiều kênh khác nhau cho người dân đầu tư ví dụ như bất động sản, "làm sao để người dân đầu tư vào các doanh nghiệp start-up dễ như bất động sản". Tiếp theo, làm sao để tính thanh khoản của các nhà đầu tư nhanh hơn. Chẳng hạn, sau khi đầu tư vào vòng seed (vòng huy động vốn đầu tiên của start-up) rồi, nếu sau này cần vốn, người ta có thể bán đi một cách nhanh chóng. Hoặc là dùng chính phần cổ phần đó đi vay. Ông cho rằng, những điều này phụ thuộc vào hành lang pháp lý của nhà nước. Giải quyết được điều này, sẽ có thể là đòn bẩy để cho doanh nghiệp Việt Nam về mặt tài chính để thực hiện mục tiêu đã đặt ra.