Sáng 12/8, tiếp tục chương trình làm việc tại Phiên họp 47, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về một số vấn đề lớn tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi). Một trong những nội dung được trình xin ý kiến và nhận được nhiều ý kiến thảo luận là về quản lý chất thải rắn sinh hoạt.
Vấn đề bức xúc, cấp thiết
Chủ nhiệm Uỷ ban KH-CN-MT Phan Xuân Dũng cho biết, vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân từ lúc phát sinh đến việc thu gom, vận chuyển và xử lý là vấn đề bức xúc, cấp thiết đặt ra đối với hầu hết các khu vực đô thị và nông thôn hiện nay. Những nội dung quy định mới, tiến bộ về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trong Dự thảo Luật được nhiều đại biểu Quốc hội ủng hộ, dư luận quan tâm.
 |
| Chủ nhiệm Uỷ ban KH-CN-MT Phan Xuân Dũng |
Các quy định về phân loại, tính chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng, chủng loại nhằm khuyến khích phân loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân; bảo đảm công bằng trong việc chi trả phí thu gom, vận chuyển, xử lý theo hướng phát sinh nhiều thì trả tiền nhiều, không cào bằng, bình quân theo đầu người như hiện nay.
Kinh nghiệm của nhiều quốc gia cho thấy sẽ cần một thời gian nhất định để các quy định này được áp dụng và vận hành ổn định. Vì vậy, cần phải có lộ trình thực hiện phù hợp với điều kiện KT-XH của từng địa phương, khu vực.
Dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt thành 3 loại cơ bản (chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác) và căn cứ điều kiện KT-XH của từng địa phương, UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt khác. Bộ trưởng Bộ TN&MT hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt; hướng dẫn hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng, chủng loại phát sinh.
Về lộ trình thực hiện, giao UBND cấp tỉnh ban hành quy định chi tiết về quản lý chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân thuộc địa bàn quản lý; quy định giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà; quy định cụ thể hình thức và mức kinh phí hộ gia đình, cá nhân phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên lượng, chủng loại chất thải phát sinh trước ngày 01/01/2025.
“Đây là nội dung bắt buộc phải làm của một quốc gia tiên tiến, văn minh, để thực hiện quy định này phải thay đổi thói quen, tập quán lạc hậu, cần sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị nên cần có quyết tâm chính trị cao” – ông Phan Xuân Dũng nhấn mạnh khi trình bày báo cáo xin ý kiến Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
Cái nào bán được thì nên trả tiền cho người dân
Dự thảo quy định đơn vị thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt có quyền từ chối thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân không phân loại và không sử dụng bao bì đúng quy định và thông báo cơ quan có thẩm quyền để kiểm tra, xử lý theo quy định pháp luật.
Liên quan đến kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân được thực hiện theo nguyên tắc sau: dựa trên lượng chất thải đã được phân loại. Hộ gia đình, cá nhân phát sinh chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm chi trả một phần kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý, phần kinh phí còn lại được ngân sách nhà nước hỗ trợ theo quy định của Chính phủ.
 |
| Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc |
Dự thảo cũng quy định chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được phân loại theo quy định không phải chi trả kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý. Tuy nhiên, Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng cần có phương thức khác nhau với chất thải sinh hoạt và chất thải công nghiệp, theo đó đơn vị thu gom phân loại cần trả tiền cho các hộ gia đình thì mới khuyến khích được người dân.
“Bắt người dân trả tiền, họ không trả lại vứt bừa. Còn nếu được trả tiền, dù không đáng bao nhiều nhưng người dân có ý thức phân loại, gom sạch sẽ. Đơn vị thu gom phải đi mua và nhà máy mua lại của đơn vị thu gom vận chuyển, Nhà nước có thể hỗ trợ cho các sản phẩm được tái chế qua chính sách như thuế” – ông Nguyễn Hạnh Phúc đề xuất liên quan đến chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế.
Đánh giá quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trong dự thảo là tiến bộ và các nước tiên tiến quản lý vấn đề này rất chặt, tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng cho rằng cần có cơ chế khuyến khích để người dân thu gom, phân loại rác từ nguồn.
“Người dân có thể bán chất thải rắn nhưng anh thải ra nhiều chất thải thì phải trả phí nhiều. Nếu cứ trả tiền tất cả cho hộ gia đình thì vô hình trung lại khuyến khích người ta xả thải nhiều. Anh có thể bán nhưng xả nhiều thì phải trả phí” – ông Uông Chu Lưu nêu ý kiến.
Ông Phan Thanh Bình – Chủ nhiệm Uỷ ban VH-GD-TN-TN-NĐ khẳng định quản lý chất thải sinh hoạt là vấn đề rấn khó, được đề cập cả chục năm nhưng chưa xử lý hiệu quả. Ông ủng hộ quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt thành 3 loại cơ bản và giao cho HĐND, UBND cấp tỉnh quyết định cụ thể với lộ trình đến 2025.
Tuy nhiên, công tác thu gom rác đã là cả một vấn đề lớn từ thành thị đến nông thôn hiện nay, do vậy, ngay từ bây giờ phải tính toán giải quyết để 5 năm sau thực hiện được hiệu quả.
Nêu ý kiến khác, Trưởng Ban Công tác Đại biểu Trần Văn Tuý lại cho rằng lộ trình đến 2025 là hơi dài, cần có lộ trình ngắn hơn để sớm tạo ra ý thức phân loại rác.
“Khi kêu gọi phân loại rác thì người dân sẽ đồng tình. Nếu không quyết tâm thì lại lãng phí 5 năm, rác thải lại không được phân loại. Còn cái gì người dân phân loại bán được thì bán, cái gì thải gây ô nhiễm môi trường thì người dân có trách nhiệm phải trả phí, hai cái này là khác nhau” – ông Trần Văn Tuý nói.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng ủng hộ quan điểm phải quy định phân loại rác thải từ nguồn từng hộ gia đình để tạo nếp chứ không phải đợi tới nhà máy mới phân loại. Tuy nhiên, muốn làm được phải có điều kiện, trong đó cần chiến dịch truyền thông nâng cao ý thức cũng như có những cách thức tạo thuận lợi, khuyến khích người dân.
“Mỗi nhà có một cái thùng 3 ngăn với mầu khác nhau, in chữ thì rất hay. Nhà ít rác thì sử dụng loại nhỏ. Muốn người dân có thói quen thì sản xuất, tiêu dùng sản phẩm này cũng phải tính đến để người dân quan tâm, rồi trở thành phong trào” – bà Nguyễn Thị Kim Ngân gợi ý và một lần nữa nhấn mạnh, cần quan tâm hơn công tác tuyên truyền giáo dục để mọi người được sống trong môi trường trong lành./.
