Liên quan đến việc 2 cổng thành cổ khá đẹp vừa "phát lộ" sau cuộc di dời dân ra khỏi khu vực Kinh thành Huế, ngày 29/6, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, từ cách đây nhiều năm, Trung tâm từng khảo sát hệ thống pháo đài trên kinh thành và lô cốt trên Thượng Thành, qua đó lưu giữ hình ảnh về những cổng thành nêu trên.
Ngoài ra, trước khi thực hiện đề án "Di dời dân cư khu vực 1 Kinh thành Huế", Trung tâm tiếp tục khảo sát lần nữa, đồng thời xây dựng phương án bảo tồn và phát huy giá trị di sản cho khu vực Thượng Thành và sông Ngự Hà.
Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết thêm, trong tài liệu về Kinh thành Huế của Lesopld Cardière, có địa danh và bản đồ cập nhật vị trí cửa trái và cửa phải của đông thành Thủy Quan, tức số 121 trên bản đồ Kinh thành Huế. Trong Đại Nam nhất thống chí, ở đây có đặt xưởng đại bác, và vị trí này có vệ binh 20 người ở để canh giữ đông thành Thủy Quan, là một vị trí rất quan trọng trên hệ thống Ngự Hà và kinh thành Huế.
Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế khẳng định, những cổng thành vừa được cho là "phát lộ" sau cuộc di dân lịch sử khỏi Kinh thành Huế đã được Trung tâm nắm bắt và lưu giữ hình ảnh cách đây nhiều năm và đã cắm biển "cẩn thận khi thu dọn mặt bằng ở khu vực này".
Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế khẳng định, mấy chục năm qua, người dân xây dựng nhà ở khu vực Thượng Thành nên ít ai để ý đến những chiếc cổng thành nêu trên, còn phía Trung tâm thì nắm được thông tin từ rất lâu. Vì vậy, khi san ủi mặt bằng Trung tâm chủ động cắm biển "Cẩn thận khi thu dọn mặt bằng ở khu vực này" tại những khu vực các cổng thành này.
Theo ông Võ Lê Nhật - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế: "Đối với 2 cổng bên phải và bên trái của đông thành Thủy Quan, Trung tâm phát hiện từ trước và đã thu thập hồ sơ, tư liệu, tiến hành nghiên cứu.
Trong quá trình người dân sinh sống ở khu vực này, chúng tôi đánh giá rất cao ý thức bảo vệ di sản của người dân, nhờ đó đến nay vẫn cơ bản giữ được giá trị cốt lõi của di tích. Sắp đến chúng tôi sẽ có các giải pháp để tôn tạo, bảo vệ, trùng tu và phát huy giá trị 2 cổng thành cùng với các điểm di tích trong quần thể di tích cố đô Huế".
Trước đó ở Huế xuất hiện thông tin "phát lộ" 2 cổng thành cổ sau khi chính quyền thực hiện di dời dân khỏi Kinh thành Huế đến nơi ở mới. Đây là 2 cổng thành bằng gạch vồ nằm hai bên đông thành Thủy Quan, lối vào sông Ngự Hà.
Hai cổng thành vừa "phát lộ" có quy mô nhỏ nhưng lại có kiến trúc khá đẹp và được dựng bằng gạch vồ và đá xanh.
Theo mô tả, cổng thành thứ nhất nằm bên phải cống Lương Y, được xây theo hình thức cổng vòm xuyên thành dày khoảng 60cm, rộng 80cm, cao 100cm, phía dưới là những tảng đá xanh còn nguyên vẹn.
Cổng thứ hai nằm bên trái cầu Lương Y, phía sau nhà bà Lê Thị Đào (70 tuổi, trú 126 Xuân 68), hiện hộ dân này chưa di dời. Cổng này bị người dân bịt kín từ hàng chục năm trước.
Bà Lê Thị Đào cho biết, gia đình bà sống tại đây nhiều thế hệ, tổng cộng khoảng 100 năm. 40 năm trước, khi về làm dâu tại đây, bà thấy cổng thành này. Cách đây khá lâu, do lo sợ tình trạng trộm cắp nên gia đình bà Đào dùng xi măng bịt cổng thành này lại.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoá chắc chắn những cổng thành này được xây dựng cùng thời với Kinh thành Huế.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa (tỉnh Thừa Thiên Huế) cho hay, đông thành Thủy Quan là khu vực phòng thủ trọng yếu của hệ thống kinh thành Huế xưa. Ông Hoa cho biết, chắc chắn những cổng thành này được xây dựng cùng thời điểm với kinh thành Huế, bởi nó mang lối kiến trúc và cách thức xây dựng đồng dạng với kinh thành Huế và có tính thẩm mỹ độc đáo. Ông Hoa nhận định, có thể vì một số lý do bí mật về phòng thủ nên những cổng thành này ít ai nhắc đến.
"Những cổng thành này khá nhỏ, nên không phải để cho dân hay vua quan đi mà khả năng là giành cho đội vệ binh đi lại kiểm tra khu vực phòng thủy đông thành Thủy Quan. Trước đây những cổng thành này có cửa nên được xem như là cổng bí mật", ông Nguyễn Xuân Hoa phân tích.
