Giới quan sát nhận định, bước đi của Philippines đưa ra sau khi cân nhắc những“ được - mất” mà thỏa thuận quân sự mang lại cho quốc gia Đông Nam Á này, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng các hành động phi pháp trên Biển Đông gần đây.
 |
| Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte (Ảnh: TNS). |
Thông báo về quyết định của mình, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin cho biết: "Việc hủy bỏ VFA bị tạm hoãn theo chỉ đạo của Tổng thống". Quyết định được đưa ra khi "xét tới diễn biến chính trị và các diễn biến khác trong khu vực".
Đại sứ quán Mỹ tại Manila ngay lập tức hoan nghênh quyết định này. Tuyên bố của Đại sứ quán Mỹ khẳng định, quan hệ đồng minh lâu nay giữa Mỹ và Philippines mang lại lợi ích cho cả hai. Mỹ muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ về an ninh và quốc phòng với Philippines.
Quyết định của Philippines đưa ra sau gần 4 tháng “cân nhắc” kể từ khi quốc gia này thông báo sẽ xóa bỏ thỏa thuận quân sự với Mỹ. Có thể nói Philippines là một đồng minh quan trọng cho sự hiện diện chiến lược của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương, nhưng riêng đối với Thỏa thuận này thì Philippines được đánh giá có lợi nhiều hơn.
Thỏa thuận bị xóa bỏ khiến gần 300 chiến dịch tập trận và hợp tác quân sự giữa Philippines với Mỹ chấm dứt. Thời gian qua, Mỹ cũng hỗ trợ hiệu quả cho Phillipines trong cuộc chiến chống các nhóm vũ trang cực đoan tại miền Nam, viện trợ kịp thời sau các trận bão và động đất ... Số tiền viện trợ quân sự hàng năm cũng rất quan trọng trong bối cảnh năng lực quân sự của Philippines vẫn còn hạn chế.
Chính vì vậy, Tổng thống Mỹ Trump đã có thái độ rất “ bình thản” khi Philippines thông báo rút khỏi thỏa thuận. Ông cho biết: “Thực sự tôi không quan tâm lắm. Mỹ đã giúp Philippines rất nhiều, giúp họ đánh bại được tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Tuy nhiên nếu họ muốn chấm dứt thỏa thuận, đó là quyền của họ. Quan điểm của tôi đó là xin cảm ơn các bạn vì đã giúp nước Mỹ tiết kiệm được nhiều tiền”.
Ngoài những lợi ích hợp tác an ninh do Thỏa thuận mang lại, giới chuyên gia nhận định, yếu tố quan trọng dẫn đến bước đi đảo ngược quyết định của Philippines là “các diễn biến khu vực gần đây”, đặc biệt là tình hình trên Biển Đông. Trung Quốc gần đây liên tiếp gia tăng các hành động phi lý khiến tình hình Biển Đông thêm phức tạp và làm leo thang căng thẳng với Philippines.
Điều này buộc Philippines phải gửi hai công hàm phản đối Trung Quốc, trong đó có cáo buộc chĩa radar ngắm bắn vào tàu Philippines và việc Trung Quốc thành lập 2 quận mới nhằm hiện thực hóa yêu sách phi pháp và mở rộng của mình ở Biển Đông.
Nếu quyết định rút khỏi thỏa thuận quân sự với Mỹ có hiệu lực vào tháng 8 tới, có thể làm suy yếu quan hệ giữa hai đồng minh, khiến Mỹ lơi lỏng cam kết phòng thủ với Philippines. Duy trì Thỏa thuận quân sự với Mỹ cũng là công cụ hiệu quả giúp kiềm chế các hành động khiêu khích của Trung Quốc trên Biển Đông.
Có thể nói Mỹ - Philippines đang trong giai đoạn “trầm” của mối quan hệ đồng minh, đặc biệt kể từ sau khi Tổng thống Rodrigo Duterte lên nắm quyền. Tuy nhiên, với những lợi ích chiến lược và ràng buộc chặt chẽ trong mối quan hệ lâu năm giữa hai quốc gia này, xóa bỏ thỏa thuận quân sự quan trọng này sẽ là điều “nói dễ hơn làm”./.
