Thế giới đang theo dõi chặt chẽ tình hình tại thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, nơi dịch bệnh khởi phát sau khi thành phố này dỡ bỏ lệnh phong tỏa. Việc dỡ bỏ phong tỏa được thực hiện sau khi thành phố nới lỏng dần các giới hạn nghiêm ngặt bằng cách cho phép người dân rời khỏi nơi cư trú một cách hạn chế. Nhưng quan trọng, điều này được kết hợp với 1 chương trình sàng lọc quy mô lớn để kiểm tra những người có nguy cơ cao bị mắc bệnh hay bất cứ ai tiếp xúc với bệnh nhân mắc Covid-19. Biện pháp này đã cho phép cơ quan chức năng ngăn chặn sự lây nhiễm và giảm 90% số ca mắc.
 |
| Hành khách xếp hàng dài chờ ở nhà ga xe lửa ở Vũ Hán, sau khi khu vực này được dỡ bỏ lệnh phong tỏa. Ảnh: Reuters. |
Thông qua mô hình tại Vũ Hán, Jasmina Panovska-Griffiths, Nghiên cứuviêncao cấp và Giảngviênvề mô hình toán học tại Đại họcLondon (UniversityCollege London)cho biết, để có thể dỡ bỏ lệnh phong tỏa, các quốc gia phải đáp ứng 3 điều kiện.
Làm phẳng đường cong
Trước hết cần phải đặt ra câu hỏi liệu chúng ta đã ngăn chặn được sự lây lan của virus đủ để nó không tạo ra làn sóng lây nhiễm và tử vong thứ 2 trong tương lai hay chưa? Trả lời được câu hỏi này là vấn đề quan trọng nhất. Chúng ta phải chắc chắn rằng chúng ta đã vượt qua đỉnh dịch, rằng số ca lây nhiễm giảm và tạm thời ngăn chặn được sự lây lan.
Theo thuật ngữ trong mô hình toán học, điều này đòi hỏi hệ số lây nhiễm cơ bản R0 (dự đoán số người trung bình bị lây virus từ một người nhiễm bệnh) giảm xuống và duy trì mức dưới 1. Nếu không áp dụng biện pháp ngăn chặn, hệ số R0 của dịch Covid-19 nằm trong khoảng từ 2 đến 3.
Việc đưa hệ số thấp này xuống mức thấp hơn 1 sẽ khiến ít người mắc bệnh hơn, vì thế số ca nhiễm mới virus sẽ giảm và dịch bệnh sẽ hết. Đây là thời điểm chấm dứt phong tỏa và giãn cách xã hội. Các nghiên cứu về mô hình cho thấy, biện pháp hạn chế đi lại ở Vũ Hán đã khiến R0 giảm từ 2,35 xuống còn 1,05 trong vòng 2 tuần. Đối với Anh, một phân tích ban đầu cho thấy R0 đã giảm 73% kể từ khi biện pháp phong tỏa được áp dụng.
Có nhiều dấu hiệu cho thấy một số quốc gia có thể đạt đến đỉnh dịch. Đó có thể là do có sự chậm trễ trong phát hiện số ca mắc và ca tử vong. Mộ tài liệu mô hình hóa sự lây lan của virus tại Trung Quốc, ngoại trừ tỉnh Hồ Bắc chỉ ra rằng, nới lỏng phong tỏa quá sớm sẽ khiến hệ số R0 vượt trên mức 1 và dẫn đến làn sóng lây nhiễm thứ 2.
Điều quan trọng, bằng cách ngăn chặn sự lây lan của virus thông qua áp dụng biện pháp cách ly, giãn cách xã hội, chúng ta không chỉ làm giảm số ca tử vong, mà còn giúp các nhà khoa học có thời gian để tìm hiểu thêm về dịch bệnh và mô hình lây lan của nó, tiến tới việc sản xuất ra loại vaccine hiệu quả.
Phát hiện tất cả các ca mắc, trong đó có những ca mới
Thứ 2 là câu hỏi liệu chúng ta có thể xác định được tất cả các ca mắc và ngăn ngặn những ổ dịch mới hay không? Để thực hiện được điều này, phải đảm bảo rằng tất cả bệnh nhân mắc Covid-19 đều phải được cách ly. Sau đó theo dõi và kiểm tra những người đã tiếp xúc với họ.
Tuy nhiên, chúng ta cũng cần xác định những ca nhiễm virus không xuất hiện triệu chứng. Để làm được điều đó, cần tiến hành xét nghiệm kháng thể quy mô lớn trong dân số. Tìm kiếm kháng thể chống virus trong máu mà cơ thể tạo ra sẽ cho chúng ta biết ai đã bị nhiễm và mang đến 1 bức tranh chân thực hơn về sự lây lan của virus.
Xét nghiệm kháng thể đã sẵn có và đang được phát triển nhiều hơn nữa, những vẫn chưa rõ liệu chúng có đủ chính xác để phục vụ cho 1 chương trình sàng lọc hàng loạt đáng tin cậy hay không. Chỉ khi nào điều này có thể, chúng ta mới đảm bảo rằng không có ca lây nhiễm mới từ những trường hợp chưa được chẩn đoán.
Sẵn sàng ứng phó với làn sóng lây nhiễm thứ 2
Cuối cùng là câu hỏi về điều gì sẽ xảy ra nếu làn sóng lây nhiễm Covid-19 thứ 2 ập đến sau khi các biện pháp hạn chế bị dỡ bỏ.
Cách duy nhất để đảm bảo cộng đồng được bảo vệ hoàn toàn là dùng thuốc kháng virus hoặc1 loại vaccine hiệu quả chống lại virus. Mặc dù quá trình tìm kiếm và điều chế vaccine đang có nhiều tiến triển nhưng để có được 1 loại vaccine hiệu quả cần phải mất thời gian dài.
Nếu muốn dỡ bỏ phong tỏa, chúng ta phải đảm bảo có 1 chiến lược giảm thiểu nguy cơ bùng phát làn sóng thứ 2, có thể khiến nhiều người tử vong hơn. Làn sóng thứ 2 đã từng xảy ra trong 4 đại dịch về hô hấp của thế kỷ trước, trong một số trường hợp nó nguy hiểm hơn làn sóng ban đầu.
Một cách để ngăn chặn làn sóng thứ 2 là làm theo mô hình chống dịch tại thành phố Vũ Hán, kết hợp giữa việc duy trì biện pháp giãn cách xã hội và bảo vệ những người tổn thương nhất sau khi lệnh phong tỏa được dỡ bỏ. Đồng thời cần tiếp tục theo dõi và mô hình hóa dịch bệnh để đảm bảo “bắt” được làn sóng thứ 2 ngay từ ban đầu và nhanh chóng hành động để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.
Nhưng trước khi đến thời kỳ này, cần phải đảm bảo rằng chúng ta đã vượt qua đỉnh dịch, thực hiện chương trình xét nghiệm hàng loạt và theo dõi chặt chẽ tiếp xúc của người bệnh để xác định và ngăn chặn bất kỳ trường hợp lây nhiễm nào còn sót lại. Đối với nhiều quốc gia, công việc này có thể mất vài tuần hoặc vài tháng./.
