LTS: Hạn, mặn năm nay tại vùng ĐBSCL khốc liệt hơn 2016. Đã có 5 địa phương công bố tình huống khẩn cấp về hạn, mặn. Không chỉ thiếu trầm trọng nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất mà tại một số địa phương, người dân không có nước ngọt để sử dụng.
Trong hạn, mặn khốc liệt, nhiều nông dân vùng ĐBSCL đã nhìn nhận được thực tế, thay đổi tư duy sản xuất, từng bước thích ứng với loại hình thiên tai này. Ở những khu vực thường xuyên thiếu nước sản xuất vào mùa khô, người dân đã chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp, từng bước thích nghi với hạn, mặn, không chỉ giảm nước tưới mà thu nhập ổn định, thậm chí cao hơn nhiều lần so với trồng lúa. Trong phần đầu loạt bài“ĐBSCL thuận thiên để phát triển bền vững”nhóm phóng viên VOV ĐBSCL sẽ đề cập đến những mô hình sản xuất thích nghi của người dân trong vùng ĐBSCL.
Thay đổi tư duy sản xuất để thích nghi với hạn mặn
Giữa mùa hạn, mặn gay gắt, cánh đồng nứt nẻ, nhưng hơn 2.000m2đất trồng dưa hấu trên đất ruộng lúa của anh Sơn Thu, ở ấp Cần Đước, xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng vẫn đang phát triển tốt. Anh Sơn Thu chia sẻ, nếu làm lúa thì không đủ nướcđểtưới, còn bỏ đất trống thì không có thu nhập, trong khi cây dưa hấu thời gian sinh trưởng ngắn ngày, lại không phải sử dụng nhiều nước nênrất thuận lợi trồng vào mùa khô hạn này.
 |
| Mô hình trồng dưa hấu trên ruộng lúa tại Sóc Trăng. |
Diện tích dưa hấu của anh Sơn Thu đang chuẩn bị thu hoạch. Nhìn ruộng dưa hấu cho đầy trái, anhThuphấn khởi ước tính sẽ thu về từ 3-4 tấn trái dưa hấu 1 công. Với giá hiện tại khoảng trên 4.000 đồng/kg thì anh sẽ thu về gần 10 triệu đồng sau khi đã trừ chi phí.
Sau kết thúc vụlúađông xuân, bà con sẽ tranh thủ xuống giống vụ dưa hấu để né đỉnh điểm của hạn, mặn gaygắt nhấttrong năm. Cách trồng dưa hấu trên đất ruộng cũng khá đơn giản, người dân chỉ đàomột conmươngnhỏ dọc giữa đất trồng dưa hấu, sau đó lấy nước ngọt từ kênh thủy lợi vào để tưới cho dưalà xong. Dưa hấu trồng trực tiếp trên mặt ruộng mà không cần lên mô đất, nên chi phíđầu tưrất thấp.
Bước vào mùa khô hạn hàng năm, tại sông Nhu Gia đoạn chạy qua xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng thường xuyên bị nước mặn xâm nhập nặng, có lúc lên tới 7-8‰. Vì vậy, chính quyền địa phương đã vận động nông dân chọn cây màu ngắn ngày đưa xuống chân ruộng để thay cho cây lúa, vừa tạo công ăn việc làm, vừatạo thu nhập cho nông dân địa phương vào mùa khô hạn.
 |
| Mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính kết hợp với tưới nước nhỏ giọt của nông dân Hậu Giang. |
Nông dân Nguyễn Văn Thắng, ở xã Trung Thạnh, huyện Cờ Đỏ, thành phố Cần Thơ cho biết, vài năm trở lại đây, canh tác lúa gặp nhiều khó khăn khi giá vật tư tăng cao. Vì vậy, việc thiếu nước phục vụ sản xuất và nước sinh hoạt cũng là một trong những vấn đề mà người dân phải nghĩ tới khi canh tác lúa. Nhận thức rõ được vấn đề, anh Thắng đã chủ động chuyển từ trồng lúa sang trồng cây ăn trái. Đến nay, hơn 8 công cam của gia đình anh đã cho thu hoạch và hiệu quả cao gấp nhiều lần so với trồng lúa.
"Người nông dân cần học hỏi, phải cập nhật thông tin, phải học hỏi thầy ở Trường, ở Viện để tiếp thu những sáng kiến mới, canh tác mới của nhà khoa học đưa ra để thích nghi với biến đổi khí hậu môi trường, làm kinh tế tốt" - anh Nguyễn Văn Thắng chia sẻ.
Chuyển diện tích lúa kém hiệu quả sang trồng màu
Thời điểm này hàng năm người dân ở xã Lương Tâm, huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang phải lao đao vì chống chọi với khô hạn, nước mặn xâm nhập. Nhìn từ hạn mặn khốc liệt năm 2016 mà người dân nơi đây đã thay đổi tư duy sản xuất, không còn lấy cây lúa là cây trồng chủ lực mà chuyển đổi mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính kết hợp với tưới nước nhỏ giọt, mô hình mang lại hiệu quả khi người dân tiết kiệm được nguồn nước tưới.
Ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp ấp 9, xã Lương Tâm, cho biết, có hơn 20ha người dân trồng dưa lê, đậu bắp, ớt và 45ha đang canh tác lúa. Không chỉ tiết kiệm nguồn nước, mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính còn hạn chế sử dụng thuốc hóa học, phân bón, từ đó tạo ra sản phẩm sạch và an toàn.
 |
| Ông Nguyễn Quốc Khánh với mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính kết hợp với tưới nước nhỏ giọt. |
Ông Khánh chia sẻ, năm nay các thành viên trong Hợp tác xã trồng thử nghiệm 1.000m2dưa lưới đã mang lại thành công, những năm tiếp theo Hợp tác xã sẽ nhân rộng thêm trên diện tích đất trồng rau, màu.
"Nếu trồng ở ngoài thì phải tưới nhiều nước. Còn trồng trong nhà kính thì 1.000m2 tưới khoảng 40 lít nước/ngày, ở ngoài 40 lít nước chỉ tưới được 1 vòng. Năm tới Hợp tác xã sẽ làm thêm một nhà lưới 1.000m2nữa. Bà con giờ rất thích" - ông Khánh cho biết.
 |
| Ông Lữ Văn Hùng- Bí thư Tỉnh ủy Hậu Giang khảo sát mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính tưới nước nhỏ giọt. |
Từ thực tế hậu quả hạn, mặn năm 2016, người dân ĐBSCL đã nhận thức rõ được vấn đề, từng bước chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, áp dụng các mô hình làm nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu. Qua đó, giảm được chi phí sản xuất, công lao động, nhất là giải quyết bài toán về thiếu hụt nguồn nước sản xuất khi hạn mặn ngày càng diễn ra khốc liệt./.
