Mới đây, Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận 2 bé trai (7 tuổi và 4 tuổi) nhập viện trong tình trạng nguy kịch do ngộ độc nấm. Dù các bác sĩ tích cực cấp cứu, 2 bé qua đời sau 7 ngày điều trị.
Bác sĩ Phạm Thị Thanh Tâm, Trưởng khoa Chống độc, Trung tâm Cấp cứu và Chống độc, Bệnh viện Nhi Trung ương - cho biết nhiều người cho rằng nấm độc thường có màu sặc sỡ nhưng thực tế, những loài nấm thường gây chết người ở các tỉnh phía Bắc nước ta có màu trắng tinh khiết (nấm độc tán trắng và nấm độc trắng hình nón).
Bên cạnh đó, nhiều người cũng có quan niệm sai lầm khi cho rằng nấm có sâu bọ, côn trùng ăn là không độc trong khi độc tố nấm không tác dụng đối với côn trùng, sâu bọ, kiến, ốc sên.
Một số người thử cho động vật ăn nấm, nếu chúng không chết thì cho rằng nấm không độc. Theo bác sĩ Tâm, điều này chỉ đúng với một số loài nấm và động vật nhất định. Nhiều loài động vật không nhạy cảm với độc tố amatoxin qua đường tiêu hóa. Hơn nữa, loài nấm có amatoxin gây chết người trung bình 12 giờ sau ăn mới xuất hiện triệu chứng đầu tiên và động vật thường chết ở ngày thứ 5-7 sau khi đã ăn nấm.
Thậm chí, việc thử nấm bằng thìa bạc, đũa bạc (nếu có chuyển màu là nấm độc) cũng sai vì độc tố nấm không làm bạc chuyển màu.
Các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương khuyến cáo người dân tuyệt đối không hái nấm hoang dại để ăn. Dưới đây là đặc điểm nhận dạng của 4 loại nấm độc thường gặp ở nước ta, người dân cần tránh hái nhầm.
Nấm có chứa amatoxin
Nấm có chứa amatoxin (nấm tán trắng, nấm trắng hình nón) thường mọc thành từng cụm hoặc đơn chiếc trên mặt đất trong rừng.
Loại nấm này có màu trắng tinh khiết, bề mặt nhẵn bóng, lúc non đầu tròn hình trứng, dính chặt vào cuống nấm. Khi trưởng thành, mũ nấm phẳng với đường kính khoảng 5-10 cm (nấm tán trắng), hoặc khum hình nón với đường kính 4-10 cm (nấm hình nón).
Nấm trắng hình nón.
Mặt dưới mũ nấm (phiến nấm) có màu trắng. Cuống nấm có màu trắng, vòng cuống dạng màng ở đoạn trên gần sát với mũ, chân cuống phình dạng củ và có bao gốc hình đài hoa.
Thịt nấm mềm, màu trắng, mùi thơm dịu (nấm tán trắng), mùi khó chịu (nấm độc hình nón).
Loại nấm này có các amanitin (amatoxin) có độc tính cao, tác động lên nguyên sinh chất tế bào, gây phá hủy tế bào, đặc biệt là tế bào gan gây suy gan cấp.
Triệu chứng nhiễm độc thường xuất hiện muộn (từ 6-24 giờ) như đau bụng, nôn, phân lỏng, vàng da, xuất huyết, tiểu ít, hôn mê…Việc điều trị cần tiến hành càng sớm càng tốt để giảm nguy cơ tử vong.
Nấm độc có chứa muscarin
Nấm độc có chứa muscarin thường mọc trên mặt đất trong rừng, hoặc nơi có nhiều lá cây mục nát.
Loại nấm này có mũ nấm hình nón đến hình chuông, đỉnh nhọn, có các sợi tơ màu từ vàng đến nâu tỏa ra từ đỉnh xuống mép mũ. Khi già, mép mũ nấm bị xẻ thành các tia riêng rẽ. Đường kính mũ nấm 2-8 cm.
Nấm mũ khía nâu xám.
Phiến nấm lúc non màu hơi trắng, gắn chặt vào cuống, khi già có màu xám hoặc nâu, tách rời khỏi cuống.
Cuống nấm có màu từ hơi trắng đến vàng nâu, dài 3-9 cm, chân không phình dạng củ, không có vòng cuống. Thịt nấm màu trắng.
Loại nấm này có độc tố chính là muscarin, tác động lên hệ thần kinh phó giao cảm, gây các triệu chứng như vã mồ hôi, khó thở, thở rít, mạch chậm, hôn mê, co giật. Triệu chứng xuất hiện sớm (15 phút đến vài giờ), khỏi bệnh sau 1-2 ngày, hiếm khi tử vong.
Nấm độc chứa độc tố gây rối loạn tiêu hóa
Đây là loại nấm mọc thành từng cụm hoặc đơn chiếc ở ven chuồng trâu bò, trên bãi cỏ, ruộng ngô và một số nơi khác.
Mũ nấm của loại này lúc còn non hình bán cầu dài, màu vàng nhạt, có các vảy nhỏ màu nâu nhạt hoặc xám nhạt. Khi trưởng thành mũ nấm hình ô hoặc trải phẳng, màu trắng, đường kính 5-15 cm, trên bề mặt mũ có các vảy mỏng màu nâu bẩn dày dần về đỉnh mũ.
Nấm ô tán trắng phiến xanh.
Phiến nấm lúc non có màu trắng, lúc già có ánh màu xanh nhạt hoặc xanh xám, nấm càng già màu xanh càng rõ. Cuống nấm có màu từ trắng đến nâu hoặc xám, có vòng ở đoạn trên gần sát với mũ, chân cuống không phình dạng củ và không có bao gốc, cuống dài 10-30 cm. Thịt nấm có màu trắng.
Đây là loại nấm thuộc nhóm chất độc kích thích đường tiêu hóa dạ dày - ruột. Chất độc tác động nhanh chóng gây buồn nôn, ói mửa, đau bụng, chuột rút và tiêu chảy. Triệu chứng xuất hiện sớm sau ăn từ 20 phút đến 4 giờ, và giảm dần cho tới 2-3 ngày.
Nấm thức thần hay nấm Psilocybe
Độc tố chính của nấm là psilocybin và psilocin gây rối loạn tâm thần (ảo giác, rối loạn cảm xúc, dễ kích động). Triệu chứng xuất hiện sớm (1 giờ sau ăn)và khỏi sau 12-24 giờ.
Nấm thức thần thường mọc nơi những chỗ có phân bò, cỏ mục hay gỗ mục. Mũ nấm đường kính 1-2 cm, màu nâu vàng (khi khô đổi màu rơm), hình nón, phủ một lớp nhày trong. Phiến nấm lúc non có màu trắng, lúc già có ánh màu xanh nhạt hoặc xanh xám, nấm càng già màu xanh càng rõ. Cuống nấm rất dài, mỏng manh, màu như mũ nấm, có khi chuyển màu xanh lục hoặc lam. Thịt nấm có màu nâu nhạt, mùi nhẹ, vị nhạt.
